Kharaj in het kort
Kharaj is klassieke Noord-Indiase stemtraining, waarmee je zowel het uithoudingsvermogen van je stem als je aandacht oefent. Op de tonen van de tanpura zing je lage, lang aangehouden tonen. Je doet dit op de klinker A. In de oorspronkelijk setting, waar een dhrupadleerling bij zijn guru woonden en de hele dag niets anders deed dan oefenen, was het de bedoeling dat je twee uur lang kharaj zong, voor zonsopgang.
Dat vind ik voor mezelf wat aan de ambitieuze kant eigenlijk. Ik slaap best wel graag uit, heb nog een baan, wil nog veel te veel andere dingen doen…ach, je herkent het vast wel. Maar als ik kharaj zing, probeer ik in ieder geval een half uur. Waarom? Omdat ik er enorm rustig van word in m’n hoofd, heel helder en stil. Maar dat gevoel komt niet op afroep, daar is tijd voor nodig.
Wat heb je nodig?
Een tanpura om jezelf te begeleiden. Dit snaarinstrument geeft je een lage, ononderbroken bedding voor je eigen klank. Nou heb je waarschijnlijk niet zo’n instrument in de schuur staan, maar gelukkig zijn er ook opnames. Via onderstaande link vind je een opname van een tanpura van 60 minuten lang, gestemd in A (met dank aan Matt Raiham). Dat is een fijne hoogte voor zowel mannen als vrouwen.
Tanpura – A – Sa Pa (rechtsklik, en kies “Link opslaan als…”)
Een matje, krukje of kussentje. Belangrijk is dat je een positie zoekt waarin je langere tijd comfortabel kan zitten. Gewoon in kleermakerszit, met of zonder meditatiekussen, op een meditatiebankje, of zelfs zitten op een kruk is ook prima. Let er in dat laatste geval wel op dat je bovenbenen iets afhangen en je voeten goed plat op de grond staan.
Een potje thee of een kan water. Zeker als je wat langer gaat zingen, is het goed om af en toe even wat te drinken.
Over zitten
Kharaj zingen gaat niet over correcte houding, maar over klank. Je hoeft dus niet de hele tijd onbeweeglijk kaarsrecht te zitten. Wat wel belangrijk is, is dat je adem vrij kan stromen. En dat gaat het best als je bekken, borstgebied, nek en hoofd in elkaars verlengde zijn. Dus als je af en toe inzakt: geen probleem, maar kijk dan wel eens of je al zingend weer de oprichting kan vinden. Doe dat vooral zacht en zonder verwijt. Zachtjes bewegen over je zitbotjes kan je daarbij helpen.
Hoe lang en wanneer
Als je net begint is twee uur in het donker zitten wel erg ambitieus; een fijne start is eerst maar vijf minuten, en bouw geleidelijk op naar een kwartier, half uur, een uur. Het kan helpen om in het begin een kookwekkertje te gebruiken, zodat je je geen zorgen hoeft te maken over de tijd.
De ochtend is wel bij uitstek het moment op Kharaj te zingen. Je bent dan nog niet zo wakker, dus je gedachtentrein is ook nog niet op volle snelheid.
Ja leuk hoor…maar nou dat zingen
Eerst even landen
Als je voor het eerst zo dichtbij je eigen stem komt, kan dat best spannend zijn. Bij Kharaj geldt: alles in je eigen tempo, zo rustig mogelijk, zodat je geen extra spanning introduceert, en zelfs wat bestaande spanning kwijt kunt raken.
Begin eerst maar met je ogen te sluiten en te luisteren naar de tanpura: welke klanken kun je daarin horen? Klinkt het bekend, of juist een beetje vreemd?
En hoe zit je er zelf bij? Hoe voelt je lijf? Hoe voelt de ruimte om je heen? Zou je hier klank durven maken?
Blijf zo rustig een tijdje zitten. Neem af en toe een slokje thee, slaak eens een zucht, en kom zo steeds meer bij jezelf.
Grondtoon zoeken
Na een tijdje kun je op zoek gaan naar de toon die je zodadelijk gaat zingen. In de tanpura zitten heel veel tonen. De toon waarmee je altijd start heet de grondtoon. Het is op papier lastig uit te leggen hoe je die vindt, maar de kans is groot dat de eerste toon die je wil zingen, meteen de goede is. Een hulpmiddeltje: luister naar de tanpura, en begin met ‘Vader Jacob’. De eerste toon van dat liedje is de grondtoon.
Zingen op de klinker A
Nu ben je zover om je toon daadwerkelijk tot klinken te brengen. Dat mag heel zacht: adem steeds rustig in door je neus, en laat je klank als het ware meekomen op je uitademing. Om je hele lijf bij de klank te betrekken, helpt het om je voor te stellen dat het geluid vanuit je stuitje omhoog stroomt. Je hoeft eigenlijk maar heel weinig te doen om geluid te maken.
Een mooie AA-klank maken is heel eenvoudig: met een glimlach tijdens het zingen ben je er al.
Bij iedere inademing opnieuw: door de neus in, de klank laten stromen, afstemmen op de tanpura en op jezelf, met een verbinding met je bodem en een glimlach.
Stoppen met zingen
Als je uitgezongen bent, neem dan ruim de tijd om rustig na te voelen. Juist in de stilte na de klank valt nog zoveel te horen en te ontdekken.
Tot zover de techniek
Maar de echte kracht van Kharaj zingen zit hem in wat niet uit te leggen valt. In de ervaring. Door langere tijd met volle aandacht dezelfde toon te zingen, gaat je hartslag omlaag, komt je hoofd tot rust, en verscherpt je zintuigelijke waarneming. Het brengt vocale souplesse, maar ook rust, energie, expressie en inzicht.
Ik ben benieuwd naar jullie ervaringen tijdens het Kharaj zingen!